مقدمه

ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV: Human Immunodeficiency Virus) عامل بیماری ایدز است و نظام ایمنی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این ویروس به طور خاص به لنفوسیت‌های T که بخشی از سیستم ایمنی هستند، حمله می‌کند و باعث تضعیف بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شود. مراحل عفونت HIV شامل عفونت حاد، دوره نهفتگی و ایدز است. عفونت حاد برای چند هفته به طول می‌انجامد و علائمی مانند تب، راش، درد عضله و گلودرد به همراه دارد. دوره نهفتگی می‌تواند بدون علائم یا با علائم باشد و بسته به هر فرد، از سه تا بیست سال ممکن است به طول بینجامد. و اما مرحله آخر زمانی مفهوم پیدا می‌کند که شمار سلول‌های TCD4⁺ به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد یا بیماری‌های خاص مرتبط با عفونت HIV ایجاد شود. این مقاله به بررسی ساختار، عملکرد و سایر موارد HIV می‌پردازد.

ساختار ویروس

HIV یک ویروس RNA دار است که به خانواده Retroviridae تعلق دارد. این ویروس دارای غشای لیپیدی، پروتئین‌های خارجی (gp120 , gp41) و RNA  است. این ساختار به ویروس این امکان را می‌دهد که به سلول‌های ایمنی بدن متصل شده و آن‌ها را عفونی کند.

عفونت حاد

دوره اولیه HIV، عفونت حاد یا سندرم حاد ویروسی نامیده می‌شود. بسیاری از افراد ۲ تا ۴ هفته پس از در معرض قرار گرفتن این ویروس، دچار بیماری‌هایی مانند ‌شبه آنفلوآنزا می‌شوند و برخی دیگر هم هیچ نشانه قابل توجهی در آن‌ها دیده نمی‌شود.پس از ورود عامل به بدن، HIVبه سلول‌های TCD4⁺ متصل شده و RNA خود را به داخل این سلول‌ها وارد می‌کند. سپس با استفاده از آنزیم‌های خاص (ترانس کریپتاز معکوس)، ویروس RNA را به DNA تبدیل کرده و این DNA در ژنوم سلول میزبان ادغام می‌شود. نتیجه این فرآیند تولید ویروس‌های جدید است که به سلول‌های ایمنی بیشتری حمله کرده و باعث تضعیف هرچه بیشتر سیستم ایمنی می‌شوند.

علائم بیماری

• تب خفیف
• ضعف و خستگی
• درد ماهیچه‌ها، درد مفاصل
• غدد لنفاوی متورم
• گلو درد و سردرد
• بثورات پوستی
• تهوع، استفراغ و اسهال
• کاهش وزن
• سرفه خشک

دوره نهفتگی

پس از علائم اولیه، بیمار وارد مرحله‌ای به نام دوره نهفتگی یا کمون می‌شود. این مرحله از HIV می‌تواند بدون هیچ گونه درمانی از حدود سه سال تا بیش از ۲۰ سال به طول بینجامد. اگرچه معمولاً در ابتدای بیماری هیچ علائمی مشاهده نمی‌شود یا علامت‌های بسیار جزئی دیده می‌شود، اما در پایان این مرحله بسیاری از افراد دچار تب، کاهش وزن، مشکلات گوارشی و دردهای عضلانی می‌شوند.

بیماری HIV

ایدز زمانی مفهوم پیدا می‌کند که شمار سلول‌های TCD4⁺ به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد یا بیماری‌های خاص مرتبط با عفونت HIV رخ دهد. عفونت‌های فرصت‌طلب ممکن است توسط باکتری، ویروس، قارچ و انگل به وجود بیایند. اینکه کدام عفونت‌ها رخ می‌دهد تا حدودی به این بستگی دارد که چه عواملی در محیط اطراف هر فرد قرار دارد. این عفونت‌ها تقریباً می‌توانند همه ارگان‌های بدن را تحت تأثیر خود قرار دهند. افراد مبتلا به ایدز خطر آلودگی به ویروس‌های سرطانی مختلفی از جمله سارکوم کاپوزی، سرطان لنفوم، دستگاه عصبی مرکزی و سرطان گردن رحم را دارند. سارکوم کاپوزی، شایع‌ترین سرطانی است که در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به HIV ایجاد می‌گردد.

روش‌های انتقال

 HIV از طریق مایعات بدن مانند خون، مایع Semen ، ترشحات واژینال و شیر مادر منتقل می‌شود. استفاده از سوزن‌های مشترک، روابط جنسی محافظت‌نشده و انتقال از مادر به فرزند در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی از جمله روش‌های انتقال این ویروس هستند.

روش انجام تست

تست HIV با استفاده از تکنیک Real Time PCR به شناسایی RNA ویروس در نمونه‌های خون می‌پردازد. این تکنیک، متدی حساس و دقیق است که می‌تواند با عملکرد سریع، وجود ویروس را در مراحل ابتدایی عفونت تشخیص دهد.

آمادگی‌های قبل از انجام آزمایش

قبل از انجام آزمایش و خونگیری، بهتر است بیماران موارد زیر را رعایت نمایند:

• بیماران هیچگونه دارویی مصرف نکنند که بتواند نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهد.
• بهتر است بیماران 24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنند.
• بیماران باید در صورت وجود هرگونه بیماری یا عفونت دیگر، پزشک را مطلع سازند.

عوامل تداخلی

عوامل تداخلی شامل عفونت‌های دیگر، وجود آنتی‌بادی‌های غیر مرتبط، داروهای خاص و یا سایر بیماری‌ها ممکن است نتایج تست را تحت تأثیر قرار داده و به اشتباه به نتیجه مثبت یا منفی کاذب منتهی شوند.

مزایا و معایب

مزایا شامل:

• تشخیص زودهنگام عفونت
• امکان شروع درمان به موقع برای جلوگیری از پیشرفت بیماری
• کاهش خطر انتقال به دیگران

معایب شامل:

• نتایج کاذب
• استرس روانی ناشی از نتیجه مثبت
• هزینه‌های انجام تست

درمان

تاکنون هیچ‌گونه درمان قطعی که قادر باشد ویروس ایدز را به طور کامل از بدن حذف نماید، کشف نشده است اما با مراقبت‌های پزشکی می‌توان HIV را به طور موثری کنترل نمود. به منظور مدیریت بیماری، مصرف داروهای ضدویروسی مانند افاویرنز، ریلپیویرین، دوراویرین و سایر موارد تجویز می‌شود.گاهی مصرف داروها ممکن است اثربخشی مورد انتظار را نداشته باشند. در چنین حالتی پزشک شیوه درمان را تغییر می‌دهد. چنین تغییری غیرعادی نبوده، بلکه هر فردی به شیوه متفاوتی به داروها پاسخ می‌دهد به همین دلیل ممکن است یک دارو برای یک نفر مفید و برای دیگری کارایی لازم را نداشته باشد.پزشک با بررسی بار ویروسی و تعداد سلول‌های TCD4⁺ موجود در خون، پاسخ بیماران به درمان را کنترل می‌کند. برای این منظور ابتدا در ۴ تا ۶ هفته ابتدایی و سپس هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار آزمایش خون تجویز می‌شود. درمان باید بتواند بار ویروسی را در خون کاهش دهد. البته این حالت به این معنا نیست که HIV در بدن ریشه‌کن شده است، بلکه تکثیر و رشد آن سرکوب و کنترل‌ می‌گردد. طول عمر افرادی که به ایدز مبتلا می‌شوند و تحت درمان قرار نمی‌گیرند، حدود 12 سال است و اگر میانسال باشند، حدود 8 سال تخمین زده می‌شود. البته اگر افراد درمان را از همان اوایل ابتلا خود به بیماری شروع نمایند، طول عمری مشابه مردم جامعه عمومی خواهند داشت.

سبک زندگی سالم

افزایش طول عمر بیماران رابطۀ مستقیمی با سبک زندگی آن‌ها دارد:

• رژیم غذایی سالم به منظور تقویت سیستم ایمنی
• وزن مناسب
• فعالیت بدنی
• پرهیز از اضطراب به دلیل تضعیف سیستم ایمنی
• عدم مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل
• مراقبت از خود (پرهیز از سرماخوردگی و سایر عفونت‌های مزمن)
• مراجعه در فواصل زمانی منظم به پزشک متخصص

نکات تکمیلی

• جنسیت می‌تواند یک عامل اثرگذار در طول عمر بیماران باشد. از این جهت، زنان مبتلا به ویروس بیش از مردان مبتلا عمر می‌کنند.
• پروفایل ژنتیکی نیز از عوامل مؤثر در طول عمر بیماران HIV محسوب می‌شود. گروه اندکی از مبتلایان به دلیل توانایی منحصر به فرد خود در کنترل بیماری، بهتر می‌توانند علائم ایدز را کنترل نمایند.
• افرادی که در معرض مراقبت‌های بهداشتی کمتری هستند، در برابر این ویروس و خطرات ناشی از آن آسیب پذیرتر خواهند بود.

نتیجه‌گیری

  فرهنگ یک جامعه در پذیرش بیماران مبتلا به HIV و تأمین امکانات درمان آن‌ها تأثیر زیادی دارد. لذاHIV  یکی از چالش‌های سلامت جهانی است که نیازمند آگاهی و اقدامات سریع است. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشیده و از انتقال ویروس جلوگیری کند.

سخن پایانی

آزمایشگاه آریانا، با برخورداری از آخرین تجهیزات آزمایشگاهی و تیم تخصصی مجرب، آماده ارائه خدمات با بالاترین دقت و کیفیت به مراجعان گرامی در این زمینه خواهد بود.