مقدمه
کلپروتکتین یک پروتئین متصل به کلسیم و روی است که توسط انواع گلبول‌های سفید نظیر نوتروفیل‌ها، مونوسیت‌ها و ماکروفاژهای فعال شده تولید می‌شود. این پروتئین در مدفوع افراد سالم به مقدار کم وجود دارد، اما در صورت التهاب روده، به دلیل مهاجرت و فعال شدن نوتروفیل‌ها در مخاط روده، غلظت آن به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. بنابراین، اندازه‌گیری کلپروتکتین به عنوان یک نشانگر غیرتهاجمی و حساس در مدفوع انجام می‌شود، زیرا:
- کلپروتکتین توسط نوتروفیل‌ها آزاد می‌شود: نوتروفیل‌ها نوعی گلبول سفید هستند که در پاسخ به التهاب به محل آسیب‌دیده مهاجرت می‌کنند. نوتروفیل‌ها حاوی مقادیر زیادی کلپروتکتین هستند.
- التهاب روده باعث آزاد شدن کلپروتکتین می‌شود: وقتی التهاب در روده وجود دارد (مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو)، نوتروفیل‌ها به دیواره روده می‌روند و کلپروتکتین را آزاد می‌کنند.
- کلپروتکتین در مدفوع پایدار است: برخلاف سایر نشانگرهای التهاب، کلپروتکتین در مدفوع نسبتاً پایدار است و در طول مسیر گوارشی تجزیه نمی‌شود. این امر باعث می‌شود که اندازه‌گیری آن در مدفوع روشی غیرتهاجمی و قابل اعتماد برای ارزیابی التهاب روده باشد. با این حال،تست کلپروتکتین به ندرت نیز در خون انجام می‌شود.
مبانی مولکولی
کلپروتکتین یک هترودایمر متشکل از دو زیر واحد S100A8 و S100A9 است. این پروتئین دارای خواص ضد میکروبی، تنظیم کننده سیستم ایمنی و التهابی است. در شرایط التهاب روده، نوتروفیل‌ها به سمت محل التهاب مهاجرت کرده و کلپروتکتین را آزاد می‌کنند. این پروتئین با اتصال به گیرنده‌های RAGE و TLR4 بر روی سلول‌های ایمنی و اپیتلیال روده، باعث تشدید التهاب و آسیب بافتی می‌شود.
توصیه‌های قبل از انجام تست
- اجتناب از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): چند روز قبل از انجام تست، از مصرف داروهای NSAID خودداری کنید.
- اطلاع به پزشک در مورد سایر داروهای مصرفی: پزشک خود را در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع کنید.
- اجتناب از مصرف مکمل‌های آهن: مکمل‌های آهن می‌توانند بر نتایج تست تأثیر بگذارند.
روش انجام تست
با استفاده از کیت‌های بیوشیمیایی ، ELISA و یا سایر روش‌های ایمونواسی دیگر، غلظت کلپروتکتین اندازه‌گیری می‌شود.
تفسیر نتایج
- کمتر از 50 میکروگرم در گرم: طبیعی
- 50 تا 200 میکروگرم در گرم: التهاب خفیف تا متوسط
- بیش از 200 میکروگرم در گرم: التهاب شدید، احتمال بالای IBD
- تفسیر نتایج باید با توجه به علائم بالینی بیمار و سایر آزمایشات انجام شود.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا
- غیر تهاجمی: همانطور که قبلا ذکر شد، این تست نیازی به روش‌های تهاجمی مانند آندوسکوپی ندارد.
- حساسیت بالا: در تشخیص التهاب روده، به خصوص IBD،حساسیت بالایی دارد.
- مفید برای پایش بیماری: می‌توان از آن برای پایش پاسخ به درمان و تشخیص عود بیماری استفاده کرد.
- متمایز کننده IBS از : IBD به تمایز سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) که یک بیماری التهابی نیست، از IBD کمک می‌کند.
- ارزیابی فعالیت بیماری: سطح کلپروتکتین با شدت التهاب روده مرتبط است.
محدودیت‌ها
- غیراختصاصی: افزایش کلپروتکتین می‌تواند در سایر بیماری‌های التهابی روده، عفونت‌ها، و حتی مصرف داروهای NSAID نیز دیده شود. بنابراین، به تنهایی برای تشخیص قطعی IBD کافی نیست.
- تحت تأثیر عوامل مختلف: عواملی مانند خونریزی گوارشی، اسهال شدید، و مصرف برخی داروها می‌توانند بر نتایج تست تأثیر بگذارند.
- عدم تشخیص محل التهاب: این تست نمی‌تواند محل دقیق التهاب در روده را مشخص کند.
- تفاوت در مقادیر مرجع: مقادیر مرجع کلپروتکتین ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد.
موارد استفاده بالینی
- تشخیص: IBD به عنوان یک ابزار کمکی در تشخیص IBD استفاده می‌شود.
- پایش فعالیت بیماری: برای ارزیابی شدت التهاب و پاسخ به درمان در بیماران مبتلا به IBD مفید است.
- تشخیص عود بیماری: افزایش سطح کلپروتکتین می‌تواند نشانه عود IBD باشد.
- تمایز IBS از : IBD به تمایز IBS از IBD کمک می‌کند.
- ارزیابی التهاب در سایر بیماری‌های گوارشی: مانند بیماری سلیاک، دیورتیکولیت، و عفونت‌های روده‌ای.
بیماری‌های مرتبط با افزایش کلپروتکتین
- بیماری‌های التهابی روده (IBD): بیماری کرون، کولیت اولسراتیو
- عفونت‌های روده‌ای: عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و انگلی
- بیماری سلیاک: عدم تحمل گلوتن
- سرطان روده بزرگ: به ویژه در مراحل پیشرفته
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): در برخی موارد ممکن است کلپروتکتین کمی افزایش یابد.
- دیورتیکولیت: التهاب دیورتیکول‌ها در روده بزرگ
عوامل ژنتیکی و اکتسابی
- عوامل ژنتیکی: ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی و التهاب در ابتلا به IBD نیز نقش دارند.
- عوامل محیطی: رژیم غذایی، سیگار کشیدن، عفونت‌ها و استرس می‌توانند در بروز IBD مؤثر باشند.
سایر آزمایش‌هایی که ممکن است در کنار آزمایش کلپروتکتین برای بررسی مشکلات گوارشی انجام شوند،اگرچه مستقیماً مربوط به کلپروتکتین نیستند، اما می‌توانند به تشخیص کمک کنند، شامل:
- شمارش کامل سلول‌های خون : (CBC)برای بررسی علائم عفونت یا التهاب
- پروتئین واکنشی: C (CRP) از دیگر نشانگرهای التهاب
- آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی): برای بررسی بصری روده‌ها
- بیوپسی: برای گرفتن نمونه بافت جهت بررسی میکروسکوپی
- تصویربرداری مانند MRI، : CT برای به دست آوردن تصویر دقیق از روده‌ها
به طور خلاصه،آزمایش کلپروتکتین به طور اختصاصی سطح این پروتئین را اندازه‌گیری می‌کند و سایر آزمایش‌ها به منظور تکمیل اطلاعات و تشخیص دقیق‌تر به کار می‌روند.
روش‌های درمان
درمان بیماری‌های مرتبط با افزایش کلپروتکتین بستگی به علت زمینه‌ای دارد. در مورد IBD،درمان شامل داروهای ضد التهاب، سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی و در برخی موارد جراحی است. برای عفونت‌های روده‌ای، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی تجویز می‌شود. در بیماری سلیاک، رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن ضروری است.
نتیجه‌گیری
تست کلپروتکتین یک ابزار مفید برای تشخیص التهاب روده است. با اندازه‌گیری سطح این ماده، می‌توان به وجود بیماری‌های مانند کولیت یا کرون پی‌برد. این تست سریع و ساده است و به پزشک برای تشخیص دقیق‌تر بیماری کمک می‌کند.
این مقاله صرفاً جهت ارائه اطلاعات عمومی است و نباید به عنوان جایگزین مشاوره پزشکی تلقی شود. برای تشخیص و درمان هرگونه بیماری، مراجعه به پزشک ضروری است.
سخن پایانی
آزمایشگاه آریانا، با برخورداری از آخرین تجهیزات آزمایشگاهی و تیم تخصصی مجرب، آماده ارائه خدمات با بالاترین دقت و کیفیت به مراجعان گرامی در این زمینه (با روش ELISA) خواهد بود.
