فلوسایتومتری

بیومارکرها شاخص‌های قابل اندازه‌گیری از برخی فرآیندهای بیولوژیکی یا بیوشیمیایی هستند که در بدن اتفاق می‌افتند. این شاخص‌ها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی وضعیت سلامت، بیماری، یا پاسخ به یک درمان باشند. به عبارت دیگر، بیومارکرها مانند پنجره‌ای به درون بدن عمل می‌کنند و اطلاعاتی در مورد آنچه در بدن اتفاق می‌افتد،ارائه می‌دهند.بیومارکرها کاربردهای گسترده‌ای در پزشکی و تحقیقات دارند، از جمله:

• تشخیص بیماری‌ها: بیومارکرها می‌توانند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها حتی قبل از ظهور علائم کمک کنند.
• پیش‌بینی پیشرفت بیماری:برخی بیومارکرها می‌توانند پیش‌بینی کنند که یک بیماری چگونه پیشرفت خواهد کرد.
• ارزیابی اثربخشی درمان:بیومارکرها می‌توانند برای ارزیابی اینکه آیا یک درمان موثر بوده است یا خیر، استفاده شوند.
• شناسایی افراد در معرض خطر:بیومارکرها می‌توانند به شناسایی افرادی که در معرض خطر ابتلا به یک بیماری خاص هستند، کمک کنند.
• تحقیقات پزشکی:بیومارکرها ابزارهای مهمی در تحقیقات پزشکی برای درک بهتر بیماری‌ها و توسعه درمان‌های جدید هستند.

مارکرهای خوشه‌ای تمایز (Cluster of Differentiation markers) یا به اختصار CD، مولکول‌هایی هستند که بر روی سطح سلول‌ها بیان می‌شوند و به عنوان شناسه‌ای برای انواع مختلف سلول‌ها و مراحل تمایز آن‌ها عمل می‌کنند.این مارکرها عمدتاً پروتئینی هستند،اما می‌توانند شامل کربوهیدرات‌ها، گلیکوپروتئین‌ها یا گلیکولیپیدها نیز باشند. CD Markers نقش‌های متنوعی در عملکرد سلول‌ها ایفا می‌کنند. برخی از آن‌ها به عنوان گیرنده عمل می‌کنند و در انتقال سیگنال به داخل سلول نقش دارند،در حالی که برخی دیگر در چسبندگی سلولی، فعال‌سازی سلول‌های ایمنی و یا تمایز سلولی دخیل هستند. بیان CD Markers می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند سیتوکین‌ها، فاکتورهای رشد و سایر محرک‌های محیطی تغییر کند. این تغییرات در بیان CD Markers می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری یا تغییر در وضعیت فیزیولوژیکی سلول باشد.شناسایی و بررسی این مارکرها با استفاده از روش‌هایی مانند فلوسایتومتری و ایمونوهیستوشیمی، ابزار قدرتمندی برای تشخیص،طبقه‌بندی و مطالعه بیماری‌ها،به ویژه سرطان‌ها و بیماری‌های خودایمنی،فراهم می‌کند.

انواع CD Markers

CD Markers بر اساس ساختار و عملکردشان به خانواده‌های مختلفی مانند ایمونوگلوبولین، اینتگرین‌ها و سلکتین‌ها تقسیم می‌شوند. توضیح در مورد هر خانواده و اعضای آن می‌تواند مفید باشد.

• CD Markers درتحقیقات ایمونولوژی: CD Markers نقش حیاتی در تحقیقات ایمونولوژی مانند مطالعه‌ی زیر جمعیت‌های لنفوسیت‌ها،شناسایی سلول‌های ایمنی فعال شده و بررسی تعاملات بین سلول‌های ایمنی دارند. 
• CD Markers دردرمان هدفمند: استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال علیه CD Markers خاص در درمان هدفمند سرطان‌ها و بیماری‌های خودایمنی رو به گسترش است.

اطلاعات پزشکی و کاربردهای بالینی CD Markers

شناسایی CD Markers در تشخیص و طبقه‌بندی انواع مختلف سرطان‌ها، لوسمی‌ها و لنفوم‌ها بسیار مفید است. برای مثال، بیان CD20 در سلول‌های لنفوم B-cell  می‌تواند به عنوان هدفی برای درمان با آنتی‌بادی‌های مونوکلونال مانند ریتوکسیماب (Rituximab) استفاده شود. همچنین، CD Markers در تشخیص و پایش بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و ام ‌اس نیز کاربرد دارند. علاوه بر این،  CD Markers در پیوند عضو، بررسی سیستم ایمنی و  تحقیقات ایمونولوژی نیز  نقش مهمی ایفا می‌کنند.

روش انجام تست CD Markers

روش‌های مختلفی برای شناسایی و بررسی CD Markers  وجود دارد. رایج‌ترین روش، فلوسایتومتری است که با استفاده از آنتی‌بادی‌های فلورسنت متصل به CD Markers، می‌توان تعداد و نوع سلول‌های بیان‌کننده‌ی هر مارکر را در یک نمونه‌ی خون یا بافت تعیین کند. روش دیگر، ایمونوهیستوشیمی است که با استفاده از آنتی‌بادی‌های متصل به آنزیم‌ها، می‌توان بیان CD Markers  را  در برش‌های بافتی فراهم کند.

مزایا و محدودیت‌های CD Markers

مزایا

  تشخیص دقیق انواع سلول‌ها، ارزیابی وضعیت سیستم ایمنی، پایش درمان و کمک به تشخیص و طبقه‌بندی بیماری‌ها

محدودیت‌ها

• هزینه نسبتًا بالا،نیاز به تجهیزات تخصصی و  تفسیر نتایج گاهی پیچیده است.
• بیان برخی CD Markers می‌تواند در شرایط  مختلف  فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی تغییر کند. بنابراین، تفسیر نتایج تست‌های CD Markers باید با احتیاط و با توجه به سایر اطلاعات بالینی انجام شود.

تحقیقات اخیر

تحقیقات اخیر بر روی شناسایی CD Markers جدید و کاربرد آن‌ها در تشخیص زودهنگام و درمان هدف‌دار بیماری‌ها متمرکز است. همچنین، تلاش‌هایی برای توسعه‌ی روش‌های جدید و حساس‌تر برای شناسایی  CD Markers در حال انجام است.

تست‌های مرتبط با CD Markers

تست‌های مرتبط با CD Markers شامل آزمایش‌های ایمونوفنوتایپینگ، ایمونوهیستوشیمی، فلوسایتومتری و PCR برای بررسی بیان ژن‌های مربوط به  CD Markers هستند.

تشخیص و طبقه‌بندی سرطان با CD Markers

برخی از CD Markersبه طور خاص در سلول‌های سرطانی بیان می‌شوند یا بیان آن‌ها در این سلول‌ها تغییر می‌کند. این تغییرات می‌توانند به تشخیص نوع سرطان و زیرگروه آن کمک کنند. به عنوان مثال، CD138در میلوم و CD20 در برخی از انواع لنفوم بیان می‌شود. شناسایی CD Markers می‌تواند به تشخیص افتراقی بین انواع مختلف سرطان کمک کند، به خصوص در مواردی که علائم و نشانه‌های بالینی مشابه هستند.

پیش‌آگهی و پیش‌بینی پاسخ به درمان در سرطان با CD Markers

بیان برخی از CD Markers می‌تواند با پیش‌آگهی بیماری (چشم‌انداز آینده بیمار) مرتبط باشد. به عنوان مثال، بیان بالای CD44 در برخی از سرطان‌ها با پیش‌آگهی ضعیف‌تر همراه است. بیان  CD Markersمی‌تواند به پیش‌بینی پاسخ بیمار به درمان‌های خاص کمک کند. برای نمونه، بیان CD20 در سلول‌های لنفوم، نشان‌دهنده پاسخ احتمالی به درمان با یک آنتی‌بادی مونوکلونال ضد CD20 است.

هدف‌گیری درمان در سرطان با CD Markers

CD Markers می‌توانند به عنوان هدف برای درمان‌ سرطان استفاده شوند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال می‌توانند به طور اختصاصی به سلول‌های سرطانی بیان‌کننده CD marker خاص متصل شده و آن‌ها را از بین ببرند. درمان‌های مبتنی بر سلول‌های CAR-T نیز از CD Markers برای هدف‌گیری سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. در این روش، سلول‌های T بیمار به صورت ژنتیکی مهندسی می‌شوند تا گیرنده‌هایی را بیان کنند که به  CD Markers خاص روی سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند.

مثال CD Markers در مورد انواع بیماری‌ها

• لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL): بیان CD5، CD19،  CD20و CD23
• لنفوم هوچکین:بیان CD15 و CD30
• HIV/AIDS : کاهش تعداد سلول‌های CD4+

روش‌های جدید برای شناسایی CD Markers

تکنیک‌های جدیدی مانند سیتومتری جرمی  (mass cytometry) و توالی‌یابی  RNA  تک سلولی  (single-cell RNA sequencing) امکان بررسی همزمان تعداد زیادی CD Markers و همچنین بررسی بیان ژن‌ها در سطح تک سلولی را فراهم می‌کنند.

نکات تکمیلی

• تفسیر نتایج تست‌های CD Markers بایدتوسط متخصص انجام شود.
• بیان CD Markers می‌تواندتحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد.

نتیجه‌گیری

CD Markers ،ابزار قدرتمندی برای مطالعه‌ی سیستم ایمنی و بیماری‌های مرتبط با آن هستند. با پیشرفت تکنولوژی و تحقیقات بیشتر، انتظار می‌رود که کاربرد این مارکرها در تشخیص، درمان و پایش بیماری‌ها گسترش یابد.

آزمایشگاه آریانا، با برخورداری از آخرین تجهیزات آزمایشگاهی و تیم تخصصی مجرب، آماده ارائه خدمات با بالاترین دقت و کیفیت به مراجعان گرامی در زمینه انواع متفاوت CD Markers از جمله 3، 4، 8، 11، 16، 19، 20، 21، 41، 56  و سایر موارد (با روش فلوسایتومتری) خواهد بود.