بررسی تست IHC

تست IHC   یا ایمونوهیستوشیمی (Immunohistochemistry:IHC) یک تکنیک آزمایشگاهی قدرتمند است که به طور گسترده در تشخیص، طبقه‌بندی، پیش‌آگهی و پیش‌بینی پاسخ به درمان در بیماری‌های سرطانی استفاده می‌شود. ضمناً،این تکنیک نه تنها برای تشخیص سرطان بلکه برای شناسایی عفونت‌های ویروسی و باکتریایی نیز مؤثر است. در زمینه بیماری‌های ویروسی، این روش می‌تواند برای شناسایی پروتئین‌های ویروسی در بافت‌های آلوده استفاده شود. IHC به ویژه زمانی مفید است که سایر روش‌های تشخیصی مانند سرولوژی یا PCR به تنهایی کافی نباشند. به عنوان مثال، IHC در تشخیص عفونت‌های ویروسی مانند سیتومگالوویروس (CMV)، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و دیگر موارد به کار می‌رود.اثربخشی IHC در تشخیص بیماری‌های ویروسی به دسترسی به آنتی‌بادی‌های خاص علیه آنتی‌ژن‌های ویروسی مورد نظر و کیفیت نمونه‌های بافتی بستگی دارد. هنگامی که این شرایط فراهم باشد، IHC می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره  امکان حضور عفونت‌های ویروسی ارائه دهد و روش‌های تشخیصی دیگر را تکمیل نماید. در مورد عفونت‌های باکتریایی، IHC قادر به شناسایی آنتی‌ژن‌ها در نمونه‌های بافتی است. این روش در تشخیص عفونت‌های ناشی از باکتری‌هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و دیگر موارد کاربرد دارد. IHC به روش مستقیم یا غیرمستقیم انجام می‌شود. در روش مستقیم، آنتی‌بادی اولیه مستقیماً به ماده فلورسنت یا آنزیم متصل می‌شود.در روش غیرمستقیم، از یک آنتی‌بادی ثانویه متصل به ماده فلورسنت یا آنزیم برای تشخیص آنتی‌بادی اولیه استفاده می‌شود.روش غیرمستقیم به دلیل تقویت سیگنال، حساسیت بیشتری دارد.

مبانی سلولی و مولکولی روش IHC

IHC براساس اتصال اختصاصی آنتی‌بادی‌ها به آنتی‌ژن‌های هدف در بافت‌ها عمل می‌کند. آنتی‌بادی‌ها با نشانگرهای قابل مشاهده مانند آنزیم‌ها یا فلوروکروم‌ها نشان‌دار می‌شوند. وقتی بافت با آنتی‌بادی نشان‌دار شده انکوبه می‌شود،آنتی‌بادی به آنتی‌ژن هدف متصل می‌شود. سپس، با افزودن سوبسترا، آنزیم متصل به آنتی‌بادی واکنش نشان می‌دهد و یک محصول رنگی تولید می‌کند که با میکروسکوپ قابل مشاهده است. این رنگ‌آمیزی نشان‌دهنده وجود و محل آنتی‌ژن هدف در بافت است. برای نمونه در بیماری سرطان،آنتی‌ژن‌های هدف می‌توانند شامل پروتئین‌های مختلفی مانند گیرنده‌های فاکتور رشد،پروتئین‌های آپوپتوز، مارکرهای تکثیر سلولی و مارکرهای تمایز سلولی باشند.

روش انجام تست IHC

مراحل کلی انجام IHC شامل موارد زیر است:

• فیکساسیون بافت:بافت معمولاً در فرمالین فیکس می‌شود تا ساختار سلولی حفظ شود.
• تهیه برش‌های بافتی: بافت فیکس شده به برش‌های نازک (معمولاً 4-5 میکرومتر) برش داده می‌شود و روی اسلایدهای شیشه‌ای قرار می‌گیرد.
• بازیابی آنتی‌ژن:این مرحله برای بازیابی آنتی‌ژن‌هایی که در طی فرآیند فیکساسیون پوشانده شده‌اند، انجام می‌شود.
• بلوکه کردن:برای جلوگیری از اتصال غیر اختصاصی آنتی‌بادی‌ها، از محلول‌های بلوکه کننده استفاده می‌شود.
• انکوباسیون با آنتی‌بادی اولیه: بافت با آنتی‌بادی اولیه اختصاصی برای آنتی‌ژن هدف انکوبه می‌شود.
• انکوباسیون با آنتی‌بادی ثانویه:آنتی‌بادی ثانویه که به آنتی‌بادی اولیه متصل می‌شود و با یک آنزیم یا فلوروکروم نشان‌دار شده است، اضافه می‌شود.
• تشخیص:سوبسترای مناسب برای آنزیم اضافه می‌شود و محصول رنگی تولید می‌شود.
• رنگ‌آمیزی متقابل و مونتاژ:برای مشاهده بهتر بافت، رنگ‌آمیزی متقابل با هماتوکسیلین انجام می‌شود و سپس اسلایدها با لامل پوشانده می‌شوند.

کاربردهای بالینی IHC در سرطان

 IHC در موارد زیر در ارتباط با بیماری سرطان کاربرد دارد:

• تشخیص:تشخیص سلول‌های سرطانی از سلول‌های غیر سرطانی.
• طبقه‌بندی:تعیین نوع و درجه تومور.
• پیش‌آگهی:پیش‌بینی سیر بیماری و احتمال عود.
• پیش‌بینی پاسخ به درمان:پیش‌بینی پاسخ به درمان‌های هدفمند مانند داروهای ضد EGFR .

مزایا و محدودیت‌های IHC  

مزایا

• اختصاصی بودن: می‌تواند آنتی‌ژن‌های خاص را در بافت شناسایی کند.
• حساسیت: می‌تواند مقادیر کمی از آنتی‌ژن را تشخیص دهد.
• کاربرد گسترده: در اکثر آزمایشگاه‌های پاتولوژی قابل انجام است.
• هزینه نسبتاً پایین:نسبت به سایر تکنیک‌های مولکولی، هزینه کمتری دارد.

محدودیت‌ها

• تفسیر ذهنی:تفسیر نتایج IHC می‌تواند تا حدی ذهنی باشد.
• تنوع در پروتکل‌ها:عدم استانداردسازی پروتکل‌ها می‌تواند منجر به نتایج متناقض شود.
• محدودیت در اطلاعات مولکولی: اطلاعات دقیقی در مورد جهش‌های ژنی ارائه نمی‌دهد.

تست‌های مرتبط با IHC  در برخی بیماری‌ها

در اینجا برخی از آزمایش‌های مرتبط با IHC و کاربردهای آن‌ها آورده شده است:

1. تشخیص و طبقه‌بندی سرطان

• آزمایش گیرنده‌های هورمونی (Hormone Receptor Testing) : برای تعیین حضور گیرنده‌های استروژن و پروژسترون در سرطان پستان استفاده می‌شود.
• آزمایش HER2/neu : شناسایی بیان بیش از حد پروتئین HER2 در سرطان پستان، که نشان‌دهنده احتمال بهره‌مندی از درمان‌های هدفمند مانند تراستوزوماب است.
• Ki-67 Proliferation Index: ارزیابی نرخ تکثیر سلول‌های تومور، که اطلاعاتی درباره تهاجمی بودن سرطان ارائه می‌دهد.

2. 2. اختلالات عصبی

• پلاک‌های آمیلوئید و پروتئین Tau: استفاده در تشخیص بیماری آلزایمر با شناسایی پلاک‌های آمیلوئید-بتا و گره‌های Tau در بافت‌های مغزی.
• بیماری‌های پریونی: شناسایی پروتئین‌های پریونی در بافت‌های مغزی برای بیماری‌هایی مانند بیماری کروتزفلد-جاکوب.

3. 3. بیماری‌های خودایمنی

• شناسایی اتوآنتی‌بادی‌ها: شناسایی اتوآنتی‌بادی‌های خاص در بافت‌های تحت تأثیر شرایط خودایمنی، مانند نفریت لوپوسی.

4. 4. کاربردهای پژوهشی

• مسیرهای سلولی: مطالعه بیان پروتئین‌های درگیر در مسیرهای سیگنالینگ، تنظیم چرخه سلولی، آپوپتوز و موارد دیگر.
• زیست‌شناسی تکوینی: بررسی الگوهای بیان نشانگرهای تکوینی در بافت‌های جنینی.

نکات تکمیلی

• کنترل‌های تست IHC: استفاده از کنترل‌های مثبت و منفی برای تفسیر صحیح نتایج IHC بسیار مهم است.کنترل مثبت بافتی است که می‌دانیم آنتی‌ژن هدف را بیان می‌کند و کنترل منفی بافتی است که آنتی‌ژن هدف را بیان نمی‌کند.همچنین کنترل ایزوتیپ برای بررسی اتصال غیراختصاصی آنتی‌بادی ثانویه استفاده می‌شود.
• آماده‌سازی نمونه:آماده‌سازی مناسب نمونه بافت برای IHC بسیار حیاتی است. نوع فیکساتیو، ضخامت برش بافت و روش‌های بازیابی آنتی‌ژن می‌توانند بر نتایج IHC تأثیر بگذارند.
• اتوماسیون: امروزه بسیاری از مراحل IHC به صورت خودکار انجام می‌شود که باعث افزایش سرعت، دقت و تکرارپذیری نتایج می‌شود.
• کاربردهای نوین: IHC علاوه بر تشخیص سرطان، در تحقیقات پایه، تشخیص بیماری‌های عفونی و بررسی پاسخ به درمان نیز کاربرد دارد. همچنین IHC Multiplexing  امکان تشخیص همزمان چندین آنتی‌ژن را در یک نمونه بافت فراهم می‌کند.
• تفسیر نتایج: تفسیر نتایج IHC نیاز به تخصص و تجربه دارد.عواملی مانند شدت رنگ، الگوی رنگ‌پذیری و درصد سلول‌های رنگ‌پذیر باید در تفسیر نتایج در نظر گرفته شوند. به علاوه، مقایسه نتایج با کنترل‌های مثبت و منفی ضروری است.

نتیجه‌گیری

تست IHC  یک ابزار حیاتی در ارزیابی و تشخیص انواع بیماری‌ها است. این تکنیک اطلاعات ارزشمندی در مورد تشخیص، طبقه‌بندی، پیش‌آگهی و پیش‌بینی پاسخ به درمان ارائه می‌دهد. با این حال،آگاهی از محدودیت‌های IHC و استفاده از آن در کنار سایر روش‌های تشخیصی ضروری است. 

این مقاله صرفاً جهت ارائه اطلاعات عمومی است و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی تلقی شود. لذا برای تشخیص و درمان هرگونه بیماری، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است